09 października 2017

Październik miesiącem dysleksji cd.

Bardzo często dziecko ma problemy z przedmiotami ścisłymi, podczas gdy jego intelekt pracuje w normie. Wszyscy się dziwią, że ma piątki i szóstki z przedmiotów humanistycznych, a z matematyki ledwo, ledwo. Jak już wspomniałem w poprzednim artykule, pewne dyskretne zmiany neurologiczne potrafią skutecznie zmienić sposób nie tylko komunikacji z otoczeniem, ale utrudnić odbiór niektórych wiadomości z zewnątrz i zaburzyć ich przetworzenie na sposób dostępny dla danej osoby. Dyskalkulia jako odmiana dysleksji to zaburzenie w dekodowaniu wiadomości przekazywanych w postaci cyfr jako symboli wartości. Jeśli dodać do tego dziesiątkowy system pozycyjny, okaże się, że dziecko z dyskalkulią ma twardy orzech do zgryzienia.

Dyskalkulicy w różny sposób ukazują swoje dysfunkcje.

Dyskalkulia przez swoją specyfikę ma odzwierciedlenie w nauczaniu geografii, chemii, fizyki, a więc tam, gdzie operujemy cyframi, liczbami i działaniami.

 

Dyskalkulia w szkole

Nie istnieje jeden - charakterystyczny dla wszystkich dyskalkulików - zespół objawów. Przedstawiona poniżej lista opisuje najczęstsze przejawy dyskalkulii, które mogą być obserwowane w klasie, na lekcji matematyki. Należy jednak stwierdzić, że występowanie u ucznia nawet wielu objawów z poniższej listy nie oznacza automatycznie, że uczeń ma dyskalkulię. Trudności w uczeniu się matematyki mogą mieć bardzo różne przyczyny, stwierdzenie zatem dyskalkulii, musi być zawsze poprzedzone wnikliwym, wieloetapowym badaniem. Z drugiej strony należy też pamiętać, że dyskalkulia jest przejawem specyficznych trudności w uczeniu się matematyki, zatem nie obejmuje wszystkich zagadnień matematycznych. A to oznacza, że u osoby, która rzeczywiście ma dyskalkulię, nie wystąpią wszystkie z wymienionych niżej objawów.

Trudności z czytaniem i rozumieniem

Uczeń:

Ma trudności ze zrozumieniem języka matematycznego, nawet przy dobrej umiejętności czytania.

Zapomina przed skończeniem czytania długiego zadania, co było na początku.

Myli się podczas odczytywania podobnie wyglądających liczb, np. 6 i 9 albo 3 i 8.

„Pomija” przestrzeń między liczbami, np. 9 17 odczytuje jako dziewięćset siedemnaście.

Ma trudności w rozpoznawaniu, a w konsekwencji w używaniu symboli związanych z obliczeniami, tj. symboli dodawania, odejmowania, mnożenia i dzielenia.

Z trudem czyta liczby wielocyfrowe (złożone z więcej niż jednej cyfry). Szczególną trudność sprawiają mu liczby, w których występuje zero, np. 1005, 5087.

Błędnie odczytuje liczby, np. liczbę 13 odczytuje jako trzydzieści jeden. Nierzadko zdarza się, że dziecko poprawnie przeczyta niektóre liczby, a inne przeczyta w odwróconej kolejności.

Ma trudności z odczytywaniem wyników pomiarów.

Ma problemy z odczytywaniem map, wykresów i tabel.

 

Trudności z pisaniem

Uczeń:

Często myli się w stosowaniu symboli matematycznych.

Błędnie kopiuje liczby, obliczenia lub figury geometryczne z zestawu obrazków.

Nie może przywołać z pamięci liczb, obliczeń, kształtów geometrycznych.

Nie zapamiętuje, w jaki sposób liczby są zapisywane. W tym przypadku łatwiejsze dla ucznia może być zapisywanie liczb literami.

Ma trudności z zapamiętaniem, jak zapisywane są symbole matematyczne tj.: „+” lub „–”.

Nie może poprawnie zapisać liczby zawierającej więcej niż jedną cyfrę. Analogicznie do problemów z czytaniem, może się zdarzyć, że np.: zgubi zero i tysiąc siedem zapisze jako 107; siedemnaście zapisze z siódemką na początku jako 71; cztery tysiące pięćset trzydzieści pięć zapisze w postaci czterech oddzielnych liczb 4000, 500, 30, 5, czyli liczbę podzieli na części składowe.

Problemy z rozumieniem pojęć i symboli

Uczeń ma:

Trudności z rozumieniem symboli matematycznych, np. z zapamiętaniem, jak powinien być używany symbol minus „–”.

Trudności z oceną wartości miejsca dziesiętnego liczby.

Problemy z rozumieniem pojęć związanych z wagą, przestrzenią, kierunkiem i czasem.

Problemy z odczytywaniem danych prezentowanych w układzie współrzędnych.

Problemy z łączeniem formy graficznej z wartością liczbową.

Problemy z rozumieniem i odpowiadaniem ustnym lub pisemnym na zagadnienia prezentowane słowami, tekstem lub obrazem.

Problemy z rozumieniem pojęć: dużo, więcej, najwięcej.

Problemy z rozumieniem terminów „ilości”, gdzie liczby są używane w połączeniu z jednostkami, np. 100 metrów.

Problemy z relacjami między jednostkami miar, np. z zależnościami między centymetrami, metrami i kilometrami.

Trudności z powiązaniem terminów matematycznych z ich skrótami, np. centymetr – cm.

Trudności z poprawnym używaniem, w trakcie rozwiązywania zadania, jednostek danej miary, np. myli metry i centymetry.

Trudności z zapamiętaniem wzorów służących, np. do obliczania pól lub obwodów figur.

Trudności z rozpoznaniem skrótów, np. cm2, cm3.

Trudności z zapamiętaniem, co oznacza dany skrót w podanym wzorze.

Problemy z zastosowaniem obliczeń matematycznych w zadaniach praktycznych, np. „Anna mieszka w odległości 1 km od szkoły, a Zosia mieszka w odległości dwa razy większej. W jakiej odległości od szkoły mieszka Zosia?”.

Problemy z sekwencjonowaniem liczb i podstawowymi własnościami matematycznymi

Uczeń ma:

Trudności z uszeregowaniem liczb ze względu na wartość, np. czy 16 poprzedza 17, czy następuje po 17.

Problemy z sekwencjami liczb, np. nie może od razu (automatycznie) stwierdzić, że 74 to o pięć więcej od 69, albo jest niezdolne do umieszczenia 8 i 27 w szeregu liczbowym. Często musi liczyć na palcach, by poradzić sobie z podstawowymi obliczeniami.

Złą pamięć w odniesieniu do prostych faktów liczbowych, np. tabliczki mnożenia.

Problemy z obliczeniami pamięciowymi spowodowane kłopotami z pamięcią (krótkotrwałą). Uczeń „traci” z pamięci liczby używane w obliczeniach.

Problemy z liczeniem wstecz, np. co cztery, zaczynając od 100.

Problemy ze złożonym myśleniem

Uczeń ma:

Trudności w wybraniu właściwej strategii w rozwiązywaniu problemów i w zmianie strategii na inną, jeśli uprzednio wybrana jest nieskuteczna (sztywność w myśleniu).

Problemy z następstwem kolejnych kroków w zadaniach matematycznych.

Problemy z rozsądnym oszacowaniem, np. przy ocenie wymiarów w celu wykonania przybliżonych obliczeń i osiągnięcia rozsądnych odpowiedzi.

Trudności z utrzymaniem jednego ciągu myśli podczas rozwiązywania problemów matematycznych, włączając w to konsekwentne stosowanie wybranej strategii.

Trudności z planowaniem, tj. problemy z zaplanowaniem rozwiązania zadania przed faktycznym przystąpieniem do rozwiązania.

Problemy z przechodzeniem z poziomu konkretów na poziom abstrakcyjnego myślenia. Jest to widoczne w przechodzeniu od konkretnych przedmiotów do symboli matematycznych.

Cechy osobiste

Uczeń:

Przejawia niepokój spowodowany wolniejszą pracą i popełnianiem większej liczby błędów niż inni.

Odczuwa lęk na samą myśl, że trzeba zająć się matematyką.

Przejawia brak zaufania do własnych kompetencji matematycznych.

Przejawia brak zaufania do własnych obliczeń, unika obliczeń przybliżonych i sprawdzania odpowiedzi.

Często rozwija strategie „wyuczonej bezradności”.

Często oddaje prace, które są niestaranne, pomazane.

Przejawia niechęć do pracy w grupie.

Przejawia dużą zmienność w wiedzy i w osiągnięciach („dobre” dni i „złe” dni).

Ma niską samoocenę.

Dyskalkulia w życiu codziennym

Problemy spowodowane przez dyskalkulię nie kończą się wraz z zakończeniem nauki w szkole. Warto zatem wiedzieć, że osoba dotknięta dyskalkulią może mieć trudności:

- z zapamiętaniem liczb, nawet tych bardzo ważnych w życiu, np. daty urodzin, daty imienin, daty ślubu, wieku;

- z odczytywaniem numerów autobusów i tramwajów;

- z wykonywaniem codziennych zadań wymagających stosowania liczb, zdolności przestrzennych lub też dotyczących czasu, np. zapisywaniem spotkań pod odpowiednią datą w kalendarzu, właściwym odczytaniem godziny, ręcznym ustawianiem video;

- z planowaniem prac domowych (trudność w zaplanowaniu kolejności różnych czynności oraz silna tendencja do przeceniania wartości czasu);

- z gotowaniem posiłków spowodowanych kłopotami z poprawnym odczytaniem liczb w przepisie; proporcjonalnym zwiększeniem (lub zmniejszeniem) ilości składników w zależności od potrzeb; zważeniem, odmierzeniem składników; nastawieniem piekarnika na właściwą temperaturę; zaplanowaniem kolejności czynności, które należy wykonać; zaplanowaniem czasu przygotowania tak, by posiłki były gotowe na ustaloną godzinę;

- z wybieraniem właściwych liczb na kalkulatorze lub w trakcie telefonowania;

- z posługiwaniem się pieniędzmi (z rozsądną oceną wartości pieniądza, z szacowaniem, na co wystarczy pieniędzy, ze sprawdzaniem wydanej reszty, z rozmienianiem pieniędzy);

- z posługiwaniem się kartą bankomatową;

- z prowadzeniem działalności gospodarczej (kontrola wydatków, zakupów, rozliczenia podatków, wypłaty pensji).

Jak pomóc dziecku z dyskalkulią?

Poniżej prezentuję kilka najistotniejszych zaleceń dla nauczycieli pracujących z uczniami ze zdiagnozowaną dyskalkulią, jak i rodziców chcących wspomóc terapię dziecka w domu:

-obniż wymagania adekwatnie do rodzaju deficytów (w skrajnych, wyjątkowo głębokich przypadkach zaburzenia, nawet do minimum programowego);

- dostosuj tempo i rytm pracy do możliwości dziecka;

- stosuj krótkie przerwy w pracy;

- ogranicz dystraktory (bodźce rozpraszające);

- eliminuj bodźce stresujące;

- oceniaj przede wszystkim tok rozumowania ucznia;

- nie zabraniaj dziecku korzystać z kalkulatora, tabliczki mnożenia, tablic matematycznych;

- wydłuż uczniowi czas na rozwiązanie zadania;

- pozwalaj dziecku przyjąć własną strategię rozwiązania zadania;

- stwarzaj sytuacje, w których uczeń sam będzie mógł korygować własne błędy;

- ogranicz listę zadań do prostych i typowych;

- stosuj metody ułatwiające zapamiętywanie i przypominanie wiadomości na zasadzie skojarzeń;

- wprowadzaj pojęcia matematyczne metodami aktywizującymi, za pomocą wielu środków dydaktycznych i w czasie różnorodnych ćwiczeń;

- pozwól uczniowi liczyć na palcach, liczydle – zwłaszcza gdy zadanie łatwo rozwiązać pamięciowo lub pisemnie;

- obrazowo przedstawiaj dziecku dane zwarte w zadaniu;

- zachęcaj do tego, aby uczeń powiedział, co po kolei powinien zrobić w celu uzyskania prawidłowego wyniku (niech samodzielnie określi kolejne kroki prowadzące do rozwiązania problemu);

- sporządzaj dziecku rysunki, grafy pomocne w uchwyceniu zależności pomiędzy elementami zadania.

Dyskalkulia jest poważnym deficytem, nad którym trzeba dużo, systematycznie, konsekwentnie pracować.  Dziecko z diagnozą dyskalkulii powinno więc uczęszczać na zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole lub poradni psychologiczno-pedagogicznej oraz podejmować intensywną pracę samokształceniową w domu.

 

Poniżej przedstawiam propozycje ćwiczeń usprawniających podstawowe funkcje zaburzone w dyskalkulii:

- wykreślanki liczbowe;

- pisanie w przestrzeni: figury, linie, „leniwe ósemki”;

- odwzorowywanie figur z obrazka;

- słuchowe porządkowanie liczb (parzyste–nieparzyste);

- powtarzanie ciągów cyfrowych;

- rozsypanki liczbowe (ustne porządkowanie liczb według podanej zasady);

- odwzorowywanie z pamięci figur geometrycznych, cyfr, symboli;

- wyszukiwanie liczb, symboli ukrytych na ilustracjach;

- przestawianki liczbowe (np. podaj 6 konfiguracji cyfr: 1 2 3).

                                                                           Zespół Specjalistów ZS w Krzywiniu

                                                                               mgr W.Kwaśniewski